Baş Dönmesi (Vertigo) Tanı ve Tedavisi

Vertigo Latince bir kelimedir ve “baş dönmesi” demektir. Yaygın kullanımın aksine vertigo başlı başına bir hastalık değil, bir belirti yani semptomdur. Hareket edilmediği halde, kendi etrafında dönüyor gibi ya da dünya etrafında dönüyor gibi hissetmek olarak tarif edilebilir. Böyle hissetmenin nedeni denge sistemindeki çeşitli problemlerdir.

Vertigonun Nedenleri

Vertigonun sebepleri 2 ana başlık altında toplanabilir: Santral (beyin kaynaklı) ve periferik (beyin dışı) kaynaklı.

Periferik Kaynaklı Vertigo

Bu tür vertigo en çok iç kulak ve orta kulak hastalıkları nedeniyle oluşmaktadır.

  • Üst solunum yolu enfeksiyonları sonrası iç kulak tutulumu
  • Meniere Hastalığı
  • Vestibüler Nörinit (iç kulaktaki denge ile ilgili sinyalleri beyine ulaştıran sinirin iltihaplanması)
  • Kronik orta kulak iltihaplarının iç kulağa yayılması (labirentit)
  • Menenjit veya diğer ateşli hastalıkların içkulağı etkilemesi
  • İç kulakta veya iç kulak sinirindeki tümöral hastalıklar

Santral Kaynaklı Vertigo

Bu tür vertigo ise beyin kanaması, beyin enfarktüsü gibi durumlardan kaynaklanabilir ve acil müdahale, hatta yoğun bakım gerektirebilir.

Vertigo Tipleri

Birden fazla vertigo tipi bulunmaktadır. Çevrenin çark gibi döndüğü hastalarda aşırı derecede korku ve panik, beraberinde de bulantı kusma, terleme ve çarpıntı gibi rahatsızlıkların olduğu durumlar hekimler tarafından “gerçek baş dönmesi” olarak tanımlanmaktadır.

Düşecekmişiz gibi hissetme, yerin ayağımızın altından kayıyor gibi olması, denizin üzerindeki sandalda sallanıyormuşuz gibi hissedilmesi de baş dönmesinin belirtileri olduğu gibi, daha çok denge bozukluğu hastalığında gözlemlenen belirtilerdir. Denge bozukluğu olan hastalarda; baş dönmesinin şiddeti daha az olabilir. Hastaları genellikle çevrelerinin çark gibi dönüyor olması daha çok tedirgin etmektedir. Bu belirti birçok defa tekrar edebilir, saniyeler içinde olup bitebileceği gibi saatlerce sürebilir. Doğru tanının konulup uygun vertigo tedavisinin başlanabilmesi için, hastanın şikâyetlerini hekime doğru aktarması doğru vertigo tipinin belirlenmesinde önem taşımaktadır.

Örneğin; 10-20 saniye süren başın sağa sola yatırılması, eğilip kalkmakla oluşan baş dönmesinde “pozisyonel vertigo” tipi düşünülebilir. Ama saatler süren baş dönmesi ve ona eşlik eden başka bulgularda olursa, o zaman “iç kulak hastalığı” ya da “beyin damarlarında meydana gelen bir tıkanıklık, daralma veya kan dolaşımında bozukluk” olduğu düşünülebilir. Bu sebeple baş dönmesinin devam süresi çok önemlidir.

Benign paroksismal pozisyonel vertigo (BPPV) ya da pozisyonel vertigo, vertigonun kısa süren ancak şiddetli hissedilen bir bölümü şeklinde tanımlanabilir. Bu duruma başın pozisyonundaki belirli bir değişiklik neden olur.

Kişi, yatakta döndüğü zaman bile pozisyonel vertigo geçirebilir. Bazen baş yaralanması ya da yaşa bağlı olarak da BPPV gözlenebilir.

Vertigo Tedavisi

Vertigonun nedenine göre tedavi yöntemleri farklılık gösterir. Bunlar; basit baş hareketler olabildiği gibi ilaç tedavisi veya cerrahi müdahale de olabilir.

Örneğin denge kanallarıyla ilgili bir vertigo ise ya da halk dilinde kristal kayması veya çıkması olarak tabir edilen bir “Benin Pozisyonel Paroksismal Vertigo” hastalığı söz konusuysa başımızı öne doğru eğdiğimizde, yattığımız veya kalktığımızda çok şiddetli baş dönmeleri olur. Bu tip vertigonun tedavisi bir takım “manevralar” (Epley) ile yapılmaktadır. Bu hastalara doğru vertigo tanısını koyduktan sonra, hastaya yapılacak doğru manevralarla baş dönmesi tedavi edilebilir.

Eğer baş dönmesi bir damar tıkanıklığına ya da kan dolaşımına bağlı olarak ortaya çıkmışsa, bu tip baş dönmesi tedavisinde ilaçlar ile tedavi yöntemi uygulanabilir.

Eğer iç kulakla ilgili bir rahatsızlığa bağlı olarak vertigo ortaya çıkmışsa; bu sefer hastanın hem yaşam tarzını düzenlemesi gerekebileceği gibi, baş dönmesini baskılayıcı, dolaşımı arttırıcı ve denge sinirlerinin hassasiyetini azaltıcı ilaçlar ile vertigo tedavi edilebilir.

Beyin sapı veya beyincikte bir kanamaya bağlı olarak vertigo ortaya çıkmışsa; öncelikli olarak teşekküllü bir sağlık kurumunda kanamanın tedavisi yapılmalıdır. Eğer tümör mevcutsa, tanı konduktan sonra tedavinin cerrahi veya diğer tedavi yöntemlerinin uygulanması sonrasında baş dönmesinin yani vertigonun tedavi edilmesi mümkün olabilmektedir.

Vertigosu Olanlar Nelere Dikkat Etmeli?

Baş dönmesi olan hastalar öncelikle yaşam tarzlarına dikkat etmelidir. Bunlar arasında beslenme alışkanlıkları, ani ve hızlı oturup kalkmamaya dikkat etmeleri, oturdukları yerin aydınlanması gibi önemli unsurlar bulunmaktadır.

Örneğin uyku düzeni bazı baş dönmesiyle ilgili hastalıklarda (iç kulak hastalıklarında) çok önemlidir. Baş dönmesi uykusuzlukla artar. Uyku düzeninde bir takım bozukluklar olursa, vertigoyu tetikleyici faktörler gündeme gelir ve baş dönmesi daha sık nöbetler şeklinde olabilir.

Kahve, çay, sigara gibi bir takım yiyecekler ve içecekler de, baş dönmesini arttırıcı etkiler gösterebilir. Özellikle “Meniere” teşhisi konmuş hastaların bu ve benzeri yiyecek, içeceklerin tüketimine çok dikkat etmeleri gerekmektedir.

Özellikle yaşlı grupta yer alan hastalar gece uyandıklarında baş dönmesi ve denge bozukluğu rahatsızlıkları sebebiyle, dengelerini yitirip düşebilirler. Bu vertigo hastalarının geceleri uyanıp yataktan kalkma ihtimallerini göz önünde bulundurmaları, gece lambası veya odalarının hafif loş bir ışıkta olması yararlı olabilir. Ayrıca evin içerisindeki kaygan zeminlere, halı veya kilimlerin altına kaymasını engelleyici materyaller konarak sabitlenmesi, yünlü ve kaygan halıların kullanılmaması, daha sert zeminlerde yürümeye dikkat edilmesi ve terliklerin altının kaygan olmaması gibi basit tedbirler alınabilir.

Çay, kahve, sigara gibi bir takım içeceklerin azaltılmasıyla beraber, tuz tüketimine de dikkat edilmesi vertigo için çok önemlidir. Tuz özellikle “Meniere Hastalığının” da tetikleyicilerinden biri olabilir. Dolayısıyla aşırı tuz tüketiminden kaçınmak, bol sulu ve sebze ağırlıklı beslenmeye çalışmak baş dönmelerini önleyici, veya en azından baş dönmesinin tekrarını azaltıcı etki yapabilmektedir.

Vertigo Egzersizleri

Baş dönmesinin tedavisinde ilaç kullanımından başka yöntemlerde bulunmaktadır.

Bunlardan bir tanesi manevralardır. Manevralar gerçekten birkaç dakikada yapılabilmeleri, çok pratik olmaları ve sonuçlarının %100 olması nedeniyle son derece tercih edilen bir baş dönmesi tedavi yöntemidir. Ancak her baş dönmesinde yapılmamaktadır. Baş dönmesi denge kanalları kaynaklıysa, uzman hekim tarafından doğru bir manevra yapılması neticesinde hemen çözüme ulaştırılabilir.

Bunun dışında baş dönmesi ve denge bozukluğu olan hastaların uzun vadede rehabilitasyonları gerekmektedir. Bu nedenle bazı egzersizler önerilmektedir.

Baş dönmesini azaltan bu egzersizlerden biri baş, göz egzersizleridir.

Baş, göz egzersizi; başın sağa sola, öne arkaya hareket ettirilmesidir. Ancak baş sağa sola ve öne arkaya hareket ettirilirken gözler sabit bir noktaya bakar durumda olmalıdır. Bunun tersi baş sabitken gözlerde sağa sola, yukarıya aşağıya belli noktalara belli sayılarda baktırılır. Dolayısıyla bu tür egzersizler baş dönmesinin ve denge bozukluğu hissinin azalmasına yardımcı olan faktörlerdendir.

Bir diğer vertigo egzersizi ise yürüme, duvar egzersizleridir.

Yürüme, duvar egzersizleri; duvarın önünde durup sırtınızı duvara dayayıp, gözler kapalı duvarda sağa sola ve yalın ayak şekilde gitme gelme hareketleriyle yapılmaktadır. Gerekli güvenlik önlemlerini alarak; yumuşak bir zeminde gözleri kapatarak ayakta durmak, tek ayak üzerinde durmak gibi egzersizler baş dönmesi rehabilitasyonunun içinde sayılabilecek önemli egzersizlerdendir.

Bazı rehabilitasyon merkezlerinde baş dönmesi ve denge bozukluğuna yönelik daha ayrıntılı aletli rehabilitasyon yöntemleri de bulunmaktadır. Trambolinde zıplamak, top üzerinde oturmak, kumda yürümek gibi faaliyetlerde bulunmak denge duyusunu geliştirici, dengemizin daha işlevsel olmasını sağlayıcı bir takım yöntemlerdir.

Denge bozukluğu rehabilitasyonu; yaşlı kişilerde, damar bozukluğu ve damar hastalığına bağlı denge bozukluğu olan kişilerde ve uzun vadede daha sağlıklı sonuçlar vermektedir. Bazı klinik vakalarda ilaç tedavisine başlamadan önce, rehabilitasyona başlamak yararlı olmaktadır.

İçeriğe Ait Fotoğraf ve Videolar

Baş Dönmesi Ne Zaman Ciddiye Alınmalıdır?

Baş Dönmesi Ne Zaman Ciddiye Alınmalıdır?

Hareket edilmediği halde, kişinin kendi etrafında dönüyor gibi ya da dünya etrafında dönüyor gibi hissetmesi durumu olan baş dönmesi önemli bir hastalıktan kaynaklanabileceği için ciddiye alınmalıdır.